Συνέχεια απο: Η ισχύς της αδυναμίας
-Νομίζω ότι έχει να κάνει με τη θέληση. Να είμαι ελεύθερος σημαίνει να μπορώ να κάνω αυτό που θέλω. Αλλά πάλι το ό,τι θέλω, δε μπορεί να υπάρξει απόλυτα. Υπάρχουν πράγματα που δε μπορώ να κάνω. Πράγματα που η ηθική δεν μου επιτρέπει να κάνω. Οπότε πως μπορώ να είμαι ελεύθερος;
Γέλασε κι αυτό με παραξένεψε, γιατί πίστευα στην ακεραιότητα του “βαθιού” μου συλλογισμού.
-Μιλάς σα να θεωρείς ότι υπάρχει ελευθερία χωρίς περιορισμούς. Σα να μην υπάρχει ένας λόγος βαθύς που καθορίζει το κάθε τι. Η ελευθερία όμως είναι μια κίνηση διαρκής. Δε σταματά ποτέ και πουθενά. Τη μια από δω την άλλη από εκεί, όσο ακριβώς τα όρια καθορίζουν· γι αυτό συχνά τα ξεπερνά όταν οι εξωτερικές πιέσεις την απειλούν. Γιατί δεν έχει να κάνει με αυτό που θέλω η ελευθερία, αλλά με αυτό που αγαπώ. Η αγάπη γεννά την ηθική κι όχι ο νόμος και η συνήθεια. Η θέληση απλά την ακολουθεί ή όχι.
-Μα τι είναι ηθικό και τι ανήθικο;
-Αυτό μη περιμένεις να σου το απαντήσω εγώ.
Είπε, δίνοντας μου να καταλάβω ότι είχα πέσει και πάλι στην παγίδα του παιδαριώδους μου αυθορμητισμού. Ένα πλατύ χαμόγελο σχημάτισε ένα μορφασμό στο πρόσωπο μου. Ήταν ο πιο απλός τρόπος να δηλωθεί η κατανόηση της αφέλειας που με κυβερνούσε. Δε θα μπορούσε εξάλλου να είναι αλλιώς, μιας και το παιδί μέσα μου γιόρταζε την αναγέννηση του με τυραννική χαρά. Εφόσον κάτι τέτοιο ήταν πλέον φως-φανάρι, εκείνος πήρε επιτέλους το λόγο αρχίζοντας να με γεμίζει με σύνεση.
-Φυσικά και η εξωτερική καταπίεση μας δημιουργεί το αίσθημα της έλλειψης ελευθερίας, παρόλα αυτά, η ελευθερία είναι ένα ζήτημα βαθιά εσωτερικό. Είναι αυτή που οδηγεί σε αποφάσεις. Αυτή που καθοδηγεί τη θέληση ν’ αρχίσει να δρα. Είναι σα να βαδίζει κανείς στην κόψη του ξυραφιού, μεταξύ του σωστού και του λάθους. Μοιάζει επίπονο, αλλά είναι το πιο φυσικό πράγμα του κόσμου. Αυτό που ο κάθε ένας θέλει, αλλά δεν γνωρίζει τον τρόπο να μην το επιθυμεί. Μόλις όμως βρει τον τρόπο, τότε γνωρίζει πλέον να ‘ναι λεύτερος.